TÜRK VE DÜNYA FUTBOL TARİHİ&FUTBOLUN TARİHÇESİ

TÜRK VE DÜNYA FUTBOL TARİHİ&FUTBOLUN TARİHÇESİ

Tüm canlılarda yuvarlanan ve zıplayan şeylerle oynamak; hiç olmazsa onlara
dokunmak, vazgeçilmez bir istek içgüdüsüdür. Bir yumakla tatlı bir coşku içinde
oynayan bir kedi; zıplayıp giden bir topun peşinden, onu kapmak için çılgınca
koşan bir köpek; sirklerde burunları ucunda top sektiren terbiye edilmiş foklar
bunun en güzel örnekleridir.
İnsanoğlu da bugün adına kısaca "top" dediğimiz yuvarlak cisimlerle oynamaya
karşı büyük bir meyil göstermiştir. Bu eğilimin insanlıkla yaşıt olduğu dahi
söylenir. Afrika'nın balta girmemiş ormanlarında yaşayan en ilkel kabilelerde
insan kurukafalarını ayakla tekmelemek suretiyle bir garip oyun oynandığına dahi
rastlanmıştır.

Futbolun da bu istek içgüdüsüyle doğmuş olduğu muhakkaktır. Ancak bunun ne zaman
ve nerede başladığına dair kesin bilgi verebilecek bir belge bugüne kadar
bulunamamıştır.
Mısır'da Merruka mezarlarındaki duvar resimlerinde çeşitli sporcu figürlerinin
şanı sıra ayakla top oynayan insan şekillerine de rastlanmaktadır. Hatta
Mısır'ın kurak iklimi, bu toplardan bir kısmının günümüze kadar ulaşmasını da
sağlamıştır. Kahire, Berlin ve Londra müzelerinde örnekleri bulunan bu topların
7.5 santim çapında, deriden veya sık dokunmuş ketenden yapılmış ve zikzak
dikişlerle dikilmiş, içleri kepek ve yosun kurusu gibi maddelerle doldurulmuş
olduğu görülmektedir. Bunlar, yaklaşık 2500 yıl önceden kalmadır.
Ünlü Yunan şairi Homeros (M.Ö. 8.yy), ünlü eseri, "Odisea"da, top oyunlarından
bahseder.

Sporta'da , 30 yaşına kadar olan delikanlıların sınıflara ayrılarak tecrübeli
oyuncuların nezaretinde top oynadıkları bilinir. Sümerlilerin de ayakla
oynadıkları bir top oyunundan bahseden tarihi belgeler mevcuttur.
Milattan 2500 yıl önce Çin'de imparator Huang-ti'nin, askerlerine, yere dikilmiş
iki mızrak arasından, bir topu ayakla tekmelemek suretiyle geçirmeye çalışarak
çeviklik talimleri yaptırdığı eski Çin kaynaklarında belirtilmektedir. Yine eski
Çin kaynakları, Milattan sonraki yıllarda; İmparator Cheng-Ti devrinde, topu
pagotların üstünden aşırabilen Chang-Fu ile hünerbaz Wan Ch'son hakkında
düzenlenmiş övgü dolu manzumelere rastlanmaktadır.

ESKİ TÜRK BOYLARINDA AYAK TOPU OYUNLARI

Orta Asya Türkleri ile ilgili "La Tartarie" adlı Fransızca eserde, Tsang
kentinde, kız ve erkeklerden kurulu takımların ayak topu oynadıkları; bu meraklı
ve heyecanlı oyunu izleyen Hiuan adlı bir Çinlinin şunları anlattığı yazılıdır:
"... Büyük mabetlerde sık sık ayak topu müsabakaları yapılır. Bu oyunda topa
elle dokunulamaz. Ya ayakla, ya da başla vurulur ve böylece topu hasım kaleden
içeri sokmak için uğraş verilir...".
Öte yandan, ünlü Türk düşünürü Kaşgarlı Mahmud'un 25 Ocak 1072 ila 10 Şubat 1074
tarihleri arasında yazdığı ünlü eseri "Divan-ı Lügat-it Türk"ün ilk cildinin
323'üncü sayfasında eski Türk boylarının Orta Asya'da "Tepük" adıyla andıkları
bir ayak topu oyunu oynadıklarından bahis vardır. Türklerin "Tepük" oynarlarken
kullandıkları toplar, ilk dönemlerde oval kalıplara dökülen İğ arşağı
biçimindeki kurşun kitlesinin üzerine keçi kılı veya keçe sarılmak suretiyle
yapıldığı; zamanla bunların değişime uğradığı ve daha yumuşak cisimlerden
yapılmış topların tercih edildiği, bunun için de içi hava ile doldurulmuş ve
yuvarlanmış kuzu tulumlarının kullanıldığı yine aynı eserden öğrenilmektedir.
Eski Türklerin "Tepük" oyununu, belirli aralıklarla karşılıklı dikilmiş
mızrakların arasından topu, ayakla vurmak suretiyle geçirerek sayı kazanma
esasına göre oynadıkları bilinmektedir. "Tepük"ün, Orta Asya'da yaşayan Türk
boylarında yüzlerce yıl oynandığına dair, "Hıtay-ı Name" ve "Baybars Tarihi" ile
Ayasofya Kütüphanesi'nde 3029 numarada kayıtlı değişik kitaplarda da bahis
vardır.
Seyyid Ali Ekber'in yazdığı "Hıtay-ı Name" de bahsedilen "ayak topu", günümüzün
futboluyla büyük benzerlik arzetmektedir. Bu eserin 56. sayfasında bu konuda
şunlar yazılıdır: "... Ve top oyunu Hıtay'da güzeller işidir. Ve dahi harabeti
(düzensiz kalabalık) çok olan ve sığır kursağından top yüzmüşler (yapmışlar) ve
mahbub (erkek) ve mahbubeleri (kadınları) durdurmuşlar. Ve topa ayaklar ile
ururlar (vururlar). Şöyle ki; elin ol topa değdirmeye ve ol topu yere düşürmeye
ve nazik ayak ile dürde (ite), saklara (baldırlara) ve usulsüz vurmak ve yere
düşürmek ve daireden taşra (dışarı) çıkmak vaki olmaz...".
Ayasofya Kütüphanesi'nde 3029 numarada kayıtlı "Tarih-i Timur" adlı eserde de
Timur döneminde Türklerin, içi havayla doldurulmuş kuzu postundan yapılma
toplarla oynadıkları; bu oyunda topa elle dokunmanın ve çizgiden dışarı
çıkarmanın yasak olduğu yazılıdır. Ve Timur'un bu oyunu askerlerine bir çeviklik
talimi için yaptırdığı kaydedilmektedir.
Bütün bu belgeler, Türklerin yüzyıllar boyunca Orta Asya'da oynadıkları ve
"Tepük" adını verdikleri oyunla, günümüzün modern futbolu arasındaki büyük
yakınlığın belirgin belgeleridir. "Tepük", eski Türk boylarında tepmek,
tekmelemek anlamına kullanılan bir sözcüktür. Türkler bu oyunu yalnız ayakla
oynadıkları için bu adı vermişlerdir.

MODERN FUTBOLA DOĞRU...

Modern futbolun ne zaman, nerede doğduğu hakkında da çeşitli iddialar ileri
sürülür. Milattan sonra Roma'da özellikle askerler arasında oynanan
"Harpatsum"un bugünkü modern futbolun esasını teşkil ettiği ve Romalıların bu
oyunu Elenlerin "Episkyres" adlı oyunlarından esinlenerek ortaya çıkardıkları
söylenir. Ancak "Harpatsum"un eski Helencede "el topu" anlamına geldiği ve
bundan da bu oyunun hem elle, hem de ayakla oynanan bir oyun olabileceği
düşünülür. Pilla, Follis veya Pagonica adı verilen, içi hava veya kuştüyü ile
doldurulmuş toplarla oynanan bu oyunun sayı bakımından eşit iki takım arasında
oynandığı; amacın bu topu, karşı takımın oyuncuları tarafından savunulan sahaya
geçirilmesi olduğu bilinmektedir. Bu oyunda iki takımın da amacı, önce topu
kapmak, sonra da el ve ayak vuruşlarıyla bunu rakip takımın savunduğu alana
sokmaktır. Bu amaca ulaşabilmek için iki tarafında en sert hareketlerden dahi
kaçınmadıkları anlaşılmaktadır. Bu durumda "Harpatsum"un futboldan çok rugbi (ya
da Amerikan futbolu) ile bir benzerliği olabileceği düşünülür.
Ortaçağ'da Romalı askerler ve Fransızlar tarafından oynanan "Le Soule"ün de
futbolla büyük benzerlikler arz ettiği bilinir.
Bu oyun Romalı askerler tarafından Galya'ya götürülmüş ve oradan yayılmıştır. Bu
oyunda her türlü sertliğe müsaade olunduğu, oyun alanının bazen kilometrelerce
uzağa dikilmiş kazıklarla sınırlandırıldığı anlaşılmaktadır. Ve "La Soule" ün
zaman zaman Fransa'da yasaklandığı da bilinmektedir.

Futbolun İngiltere'de ortaya çıkışı da ayrı bir tartışma konusudur. Fransızlar,
bu oyunun Normanlar tarafından İngiltere'ye götürülen "La Soule"den türetildiği
görüşündedirler. İtalyanlar ise İtalya'dan gitmiş olduğunu ileri sürerler.
Kaynağı nerede olursa olsun; İngiltere'de 12. yüzyıldan beri futbolun oynanmakta
olduğu gerçektir. Halk da soylular da bu oyunu pek sevmişler ve bunun doğal
sonucu olarak futbol İngiltere adalarında çok hızlı bir yayılma göstermiştir.
Ancak futbol giderek köyler ve kasabalar arasında büyük bir rekabetten doğan
çatışmalara neden olmaya ve bir iç savaş haline dönüşme tehlikesi dahi arz
etmeye başlayınca, Kral II. Edward yayınladığı bir fermanla İngiltere'de futbolu
yasaklamak zorunda kalmıştır. II. Edward bu fermanında şöyle diyordu:
"Büyük bir topla şehir içinde gürültüler yapıldığı, Tanrı korusun bir çok kaza
ve hasara sebebiyet vereceği anlaşılmıştır. Tanrı ve Kral adına, şehir ve kasaba
içinde top oynanmasını yasaklıyorum. Emirlerimizin aksine hareket ederek top
oynayanlar en şiddetli cezalara çarptırılacaktır" (13 Nisan 1314)
Kral II. Edward'ın bu fermanıyla futbol, İngiltere'de adeta lanetlenmiş ve
futbol oynayanlara kötü gözle bakılmaya başlanmıştır. Ünlü tiyatro yazarı
William Shakespeare'in ünlü yapıtı "Kral Lear"de bu görüş, bir aktörün söylediği
şu söz dile gelir:
"You base, football player!" (Seni aşağılık futbol oyuncusu)
Ancak futbol zaman zaman böylesine lanetlenmesine rağmen yine de İngilizlerin
gönlündeki müstesna yerini hiçbir zaman kaybetmemiştir. Nitekim halkın futbola
böylesine büyük bir tutkuyla bağlanması karşısında futbolu yasaklayan ferman
dahi kaldırılmış ve top oyunu gittikçe artan bir hızla İngiltere adalarında
yayılmaya devam etmiştir.
17. yüzyılda İngiltere'de futbol tam anlamıyla "gözde" olmuş; kralların dahi
halkı ve soyluları bu oyunu oynamaya teşvik ettikleri görülmüştür. Bu çığırı
açan hükümdar ise Kral II. Charles olmuştu.
İtalya'ya sığınan II. Charles ile beraberindeki soylular, ülkelerine
döndüklerinde İtalya'da gördükleri "Giuocco del Calcio" oyununu İngiltere'de,
adalarında da oynatmak ve bunu ülke sathında yaymak için özel bir çaba
harcamışlardır.
II.Charles ile İngiliz soylularının İtalya'da görüp beğendikleri ve kendi
ülkelerine götürdükleri "Giuocco del Calcio", belirli kuralları olan ve günümüz
futboluna pek benzeyen bir oyundur. Siena'da doğan ve Floransa'ya da giden bu oyunun bu kentlerde yılda en az iki kez oynandığı bilinmektedir. İki eşit
parçaya ayrılmış geniş bir alanda ve 27'şer kişilik takımlar arasında oynanan
Calcio oyununda amaç, ayakla vurularak götürülen topun, rakibin kalesine
sokulmasıdır. Bu oyun, günümüzde de büyük şölenler halinde ve o devrin
giysilerine bürünmüş gençler arasında Siena'nın tarihi taş meydanlarında yılda
bir kez oynanmaktadır.

» Türkiye 3G – Dünya 4G
» Beşiktaşın Tarihi
» Galatasaray SK Tarihi
» CS 1.6 TURK ASKERİ SKİNİ
» Türk ko yu İndirmem lazım Lik Veren?